แม่น้ำปาย เป็นแม่น้ำที่ใหญ่และยาวที่สุดของจังหวัดแม่ฮ่องสอน เกิดจากทิวเขาถนนธงชัยและทิวเขาแดนลาวในอำเภอปาย แล้วไหลลงมาทางทิศใต้ ผ่านอำเภอปาย-อำเภอปางมะผ้า-อำเภอเมืองแม่ฮ่องสอน ก่อนจะไหลไปบรรจบกับแม่น้ำสาละวิน (แม่น้ำคง) ในเขตรัฐคะยา สหภาพพม่า มีความยาวประมาณ 180 กิโลเมตร กว้างประมาณ 30 เมตร และลึกประมาณ 7 เมตร ท้องน้ำเป็นกรวดทราย ในฤดูแล้งน้ำลึกประมาณ 7 เมตร แต่ละช่วงมีทิวทัศน์ที่สวยงาม การล่องแก่งมีระยะทางรวมประมาณ 50 กิโลเมตร ความยากของแก่งมีตั้งแต่ระดับ 1-4 แต่ในฤดูฝนอาจถึงระดับ 5 ซึ่งน้ำเชี่ยว มีความยากมาก การล่องแก่งต้องอาศัยผู้เชี่ยวชาญท้องถิ่น ซึ่งสามารถแบ่งการล่องเป็น 3 ช่วงด้วยกัน คือ ช่วงแรก ช่วงต้นน้ำปายถึงอำเภอปาย เริ่มต้นที่ห้วยช้างเฒ่าหรือห้วยช้างแก้ว ห่างจากอำเภอปายตามระยะทางรถยนต์ประมาณ 16 กิโลเมตร ตามทางลำลองที่มุ่งสู่บ้านเวียงเหนือ และบ้านศาลาเมืองน้อยแล้วเริ่มล่องลำน้ำปายใช้เวลาประมาณ 6 ชั่วโมง ถึงสะพานเวียงเหนือหรือบ้านจอมพลใกล้ตัวอำเภอปาย การล่องแพสายนี้ควรใช้เวลาอย่างน้อย 1 วันเต็ม โดยต้องพักแรมในคืนก่อนการเดินทางและหลังจากการล่องแพแล้วอีก 1 คืน ช่วงที่สอง ช่วงจากอำเภอปายถึงอำเภอแม่ฮ่องสอน เริ่มต้นที่บ้านหมอแปง ห่างจากอำเภอปายโดยทางรถยนต์ประมาณ 30 กิโลเมตร ระยะทางการล่องแพทั้งหมดประมาณ 70 กิโลเมตร และต้องใช้เวลาประมาณ 2 วัน กว่าจะล่องถึงบ้านปางหมู อำเภอเมืองแม่ฮ่องสอน และต้องใช้แพถึง 2 ชุด เนื่องจากช่วงกลางของแม่น้ำปายมีจุดหนึ่งที่เป็นโตรกธารระดับน้ำต่างกัน คล้ายกับเป็นน้ำตกซึ่งไม่สามารถล่องแพผ่านได้ ต้องขึ้นฝั่งข้ามเขาไปขึ้นแพชุดใหม่แล้วล่องต่อไป ช่วงที่สาม ช่วงอำเภอเมืองแม่ฮ่องสอนถึงเขตชายแดนไทย-พม่า เริ่มต้นจากบ้านห้วยเดื่อ ตำบลผาบ่อง ซึ่งห่างจากอำเภอเมืองแม่ฮ่องสอน ประมาณ 6 กิโลเมตร ล่องถึงบ้านน้ำเพียงดิน ซึ่งเป็นเขตต่อแดนระหว่างไทยกับพม่า ปกติแล้วในช่วงนี้นิยมนั่งเรือหางยาวมากกว่าล่องแพ และจากจุดนี้ผู้ที่นิยมล่องไพรด้วยการนั่งช้าง ก็สามารถทำได้เช่นกัน การล่องเรือในช่วงนี้เป็นที่นิยมกันมากทั้งนักท่องเที่ยวชาวไทยและชาวต่างประเทศ เนื่องจากทิวทัศน์แม่น้ำมีความสวยงามและระดับน้ำลดหลั่นกันตลอดทาง ใช้เวลาในการไป-กลับเพียง 2-3 ชั่วโมง สอบถามรายชื่อบริษัททัวร์ในแม่ฮ่องสอนได้ที่ การท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย (ททท.) สำนักงานแม่ฮ่องสอน โทรศัพท์ 0 5361 2982-3